Over geluk en levenszin

Ik ben een wijzer mens. Het boek waarover ik eerder schreef heb ik uit: Wie ben ik en zo ja, hoeveel? van Richard David Precht. Na een lekker leesbare reis door de filosofische wateren van kennis, moraal en handelen, komt Precht uiteindelijk uit bij die twee Grote Vragen: wat is geluk en wat is de zin van het leven.

Ook ik probeer bij tijd en wijle het antwoord hierop te vinden, maar helaas. Let it be zou ik zeggen. Toch deel ik graag een kleine samenvatting van wat Precht hierover schrijft. Al was het maar omdat het allemaal zo herkenbaar is, en het een glimlach ontlokt, en je het eigenlijk altijd al wel wist. Zo simpel inderdaad.

Over geluk
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat geld, consumptie, macht en het vooruitzicht van een lang leven niet gelukkig maken. Zijn bepaalde verwachtingen vervuld dan ontstaan er algauw nieuwe. Je bent dus altijd zo rijk als je je voelt. En de maatstaf hiervoor zijn in de regel je medemensen.

Wij mensen in het rijke Westen nemen dan ook stelselmatig foute beslissingen. We streven een zekerheid na die we waarschijnlijk nooit echt verkrijgen. We offeren onze vrijheid en onze zelfbeschikking op voor een hoger inkomen. En we kopen dingen die we niet nodig hebben om indruk te maken op mensen die we niet mogen, met geld dat we niet hebben. We hebben duidelijk meer angst voor verlies dan dat winst ons gelukkig maakt.

Het spannende punt achter de meeste gelukssituaties (bij flirten, eten, reizen, soms ook bij sport) is het spel van verwachting en vervulling. Een jogger beleeft soms verheven psychische toestanden, omdat lang lopen endorfine vrijmaakt. Maar hij ervaart nog eens heel andere geluksgevoelens als hij zijn eigen record breekt of een wedloop wint. Een verwachting is niet alleen vervuld maar zelfs overtroffen.

Iemand in een toestand van geluk valt op door zijn open gedrag: hij is vriendelijk, impulsief, spontaan, flexibel, productief. Hij acht zichzelf in staat bergen te verzetten. Maar die roes-achtige harmonie houdt niet lang stand. En dat is misschien maar goed ook. Teveel serotonine maakt onverschillig en een overdosis dopamine leidt tot bezetenheid, tot machtsroes, grootheidswaan en krankzinnigheid.

Duurzaam geluk is alleen te bereiken als je verwachtingen realistisch blijven. Gelukkig zijn heeft dus vooral te maken met de omgang met jezelf. Dat wil zeggen: met je eigen instelling tegenover je verwachtingen. Daarmee bestaat geluk dus niet daarin dat je kunt doen wat je wilt, maar dat je wilt wat je doet.

Over de zin van het leven
De vraag naar de zin van het leven kan vandaag de dag alleen nog subjectief worden beantwoord: welke zin zie ik in mijn leven? Zin is geen eigenschap van de wereld of van de natuur, maar een typisch menselijke constructie. Zin is een behoefte en een idee van onze gewerveldedierenhersenen. Daarom kan het er niet om gaan een zin in de wereld te vinden, maar moeten we onszelf die zin geven.

Maar waarom hebben we het toch zo graag over de zin van het leven? En waarom zou het leven alleen deze ene zin moeten hebben? Ook die behoefte aan het ene en enige is heel menselijk. Kennelijk denken we veel grondiger over de zin van het leven na dan over de vraag waarom en volgens welke criteria we die zin eigenlijk zoeken. We onderzoeken alles, behalve ons zoeken.

Daarom nog één keer het antwoord volgens Monty Python:
Nu komt dan de zin van het leven. Welnu, daar is echt niets bijzonders mee. Probeer gewoon aardig te zijn tegen de mensen, vermijd vet eten, lees af en toe een goed boek, laat eens iemand bij je langskomen en probeer met alle rassen en volkeren in vrede en harmonie te leven.

Terecht aangevuld met: blijf nieuwsgierig, verwerkelijk uw goede ideeën en vul uw dagen met leven, niet uw leven met dagen.

In Münster zag ik Prechts nieuwste liggen:
Liebe – ein unordentliches Gefühl.
Wat mij betreft maken ze haast met die vertaling!