Er bestaat maar één soort boeken

Er bestaat maar één soort boeken. Dat is de soort die een mensenleven verandert. Wat er verder wordt geschreven, is het bespreken eigenlijk niet waard.

Zo begint het essay van jeugdboekenrecensent Pjotr van Lenteren in Lezen (jrg.3-nr.4). En dan heb je de aandacht van boekenlezende lezers zoals ik natuurlijk direct gegrepen.

Wat volgt is een beschrijving van de weg die Van Lenteren met behulp van boeken aflegde en die hem bracht tot een ontroerend inzicht op zeker moment in zijn leven. Hij noemt boeken die hem zijn studie deden staken, boeken die hem nieuwe vrienden en onnozele helden bezorgden, die hem eenzame ellende brachten, maar tenslotte ook het boek waarbij hij zijn eigen levens- en leesfases verbeeld zag in de Middeleeuwse hoofdpersoon: Ferguut of De Ridder van het Witte Schild (Griffioen).

De titels die hij noemt zeggen mij bijna allemaal niks. Maar het zet me wel aan het denken. Welke boeken hebben mijn leven eigenlijk veranderd?

Het was geen boek dat die roerige puberteit zwaarder of lichter maakte. Het was geen boek dat mij aanzette om de bibliotheekopleiding te gaan doen. Ook was het geen boek dat me vervolgens toch naar het conservatorium trok. Het was een advertentie en - grappig genoeg - een muziekleerling die me uiteindelijk naar Bibliotheek Hengelo brachten. Was er dan niks?

Jawel, ik weet nog dat ik als jonge tiener Koning van Katoren las. Dat vond ik mooi. Ik snapte hoe Jan Terlouw de politieke werkelijkheid en maatschappelijkritiek in het verhaal had verwerkt. En ik vond het mooi dat ik dat snapte! Het leidde tot een lange spreekbeurt en een voorleessessie aan m'n zieke moeder. Ik heb toen meer boeken van Terlouw gelezen, dat weet ik nog wel. 

Vorig jaar heb ik een doorstart gemaakt. Het verschijnen, 36 jaar later, van het vervolg Zoektocht in Katoren maakte dat ik beide boeken achter elkaar heb (her)lezen. Natuurlijk las ik het nu met volwassener ogen én gevoelens, maar het was nog steeds mooi. En ook nog zo verbazend actueel.

Maar om nu te zeggen dat deze boeken mijn leven hebben veranderd... dat zou teveel eer zijn. Zou ik dan gewoon nog geen boeken van 'het goede soort' zijn tegengekomen? Van Lenteren biedt aan het eind van zijn essay een opening:

Er bestaan maar twee soorten goede boeken. De ene soort brengt je in de penarie, de andere haalt je er weer uit. Samen veranderen ze je leven. Liefst ingrijpend. Al het andere is het bespreken eigenlijk niet waard. Wie zo naar de canon kijkt, is snel klaar. Zij het dat je die boeken natuurlijk nog wel even moet vinden. En dat kan niemand voor een ander doen. En moet het ook wel, al dat lezen? Ik heb leren leven van boeken, maar dat is eigenlijk een beetje de omgekeerde wereld. Ik raad dat niemand zomaar aan. Je wordt er hoe dan ook een beetje vreemd van.

Ik moet ze dus gewoon even vinden. Of misschien moet dat ook wel niet. Vreemd... tja, dat ben ik soms wel. Dus misschien heb ik ze stiekem toch al wel gevonden. En hebben ze me zonder al teveel ingrijpen gebracht waar ik ben. Da's mooi.

Maar eh... welke boeken hebben uw leven eigenlijk veranderd?